De Predikheren (Dominicanen)
Onlangs liep ik bij een bezoek aan de grote berg van Zichen tegen dit mooie maar ook bijna onleesbare opschrift aan.
Het opschrift is gericht aan de orde der Dominicanen, ook wel de Predikheren genoemd die hun klooster en kerk hadden in het nabije Maastricht
Zoals praktisch alle ordes in Maastricht hadden ook de paters der Dominicanen bezittingen buiten de stadsmuren.
Deze landerijen zoals akkers, boomgaarden, boerderijen met veestapel, huizen en soms grotere gebouwen zoals kastelen en kapellen maakten hier deel van uit.
Deze eigendommen waren het verkregen resultaat van vaak eeuwenlange schenkingen en legaten (de orde bestond reeds sinds 1244 aan de Spilstraat in Maastricht) die de vaak rijke families inbrachten bij de toetreding van een familielid tot de orde.
Zodoende beschikten deze Predikheren ook over een (mergel) steengroeve in het huidige Belgische Zichen Zussen Bolder.
De letterlijke vertaling van het opschrift luidt:
de paters predic
heeren mogen noch
wercken 23 voedt van de
se murcken die in den
heernel staen dan sien
sie op het heren 1708
Afkorten deed men in die tijd waar het uit kwam vandaar dat het wat moeilijk ontcijferen is wat er precies staat. (heel eerlijk bak ik er zelf bijna nooit iets van ondanks lang turen en puzzelen).
Vertaald in het huidige Nederlands:
De paters predikheren mogen nog 23 voet
van deze wand hier verwerken
dan zijn ze in het heren (een ander concessie)
1708
Ergo: ook de machtige en rijke kloosterordes moesten zich aan de regels houden bij het ontginnen van een mergelgroeve.
Ik ga er van uit dat rond 1700 in deze contreien de Rijnlandse voet als maat gehanteerd werd, die was omgerekend naar nu 32,39 cm.
23 voet zou dus plus minus zeven en een halve meter zijn.
Het jaartal van het opschrift is 1708, dat is zo’n 88 jaar voor de opheffing van alle kerkelijke instellingen in Maastricht door de Franse bezetter waarbij al hun (voornamelijk onroerend goed) bezittingen aan de staat toekwamen. Ook de Predikheren raakten zo hun rijkdommen kwijt.
De predikheren hadden overigens ook een groeve wat dichterbij Maastricht:
in de gemeente St.Pieter aan de Luikerweg lag het “Predikherengat” een toegang naar wat nu bekend is als het Noordelijk gangenstelsel. Iets ten oosten van het fort Sint Pieter waar nu de toegang van chalet Bergrust is.
De plek van het oude “Predikherengat”
Hierboven een afbeelding van het interieur van de Dominercanenkerk in hartje Maastricht. Na het opheffen van de orde in 1796 door de Franse bezetter is het gebouw gebruikt als o.a. magazijn, feestzaal, expositieruimte en zelfs fietsenstalling. Sinds 2007 is er een boekhandel gevestigd, misschien wel de mooiste op de hele wereld!
