Mergelsteen : nog altijd in gebruik
Honderden jaren was het dankbaar bouwmateriaal en nog altijd wordt de Limburgse mergel gebruikt als bouwsteen, een klein overzicht.
De grotten of beter gezegd groeven waar in dit blog zo uitvoerig over wordt bericht zijn de restanten van een grootschalige winning ondergronds, mijnbouw dus.
Toen in de (hoge) middeleeuwen hout langzaam werd vervangen door steen of steenachtige, dus minder brandbare, materialen (her)ontdekte men de kalkzandsteen of mergel.
In een eerder stadium werd dit materiaal dus ook al gebruikt : bijvoorbeeld bij het maken van putten, funderingen etc. Er zijn talloze vondsten uit de Romeinse tijd hiervan bekend.
Een mooi voorbeeld van de hoogmiddeleeuwse toepassing van mergel als bouwmateriaal is de Dominicanenkerk in de monumentenstad Maastricht. Ze dateert uit ongeveer 1261. Dan wordt er dus al groot gebouwd in mergelsteen.
De mergelblokken zijn relatief makkelijk te winnen omdat ze gewoon te zagen zijn. Ook de verdere verwerking is redelijk simpel. Het blokbreken en het transport van de blokken is natuurlijk een hard vak omdat het winnen ervan ondergronds plaats vind bij gebrekkig licht, een temperatuur van ongeveer 10 graden en een hoge relatieve vochtigheid van wel 98 procent!
Maar eenmaal op de bouwplaats is het materiaal perfect op maat te zagen, en kan men voor de versieringen de meest fantastische vormen moeiteloos aanmaken.
Denk hierbij maar eens aan de eerder genoemde gotische Dominicanenkerk met zijn mooie versierde spitsbogen en de pinakels als versiering
Ook de 13de eeuwse Minderbroederkerk (gebouwd als Franciscanenkerk) in Maastricht en de eveneens uit de 13de eeuw stammende Sint Jan zijn uitbundig versiert met mergelstenen ornamenten.
Enkele honderden jaren verder, in 1662 om precies te zijn, wordt het Stadhuis van Maastricht voorzien van een fraai driehoekig mergelstenen fronton.
Hierin staat de stadsengel met het wapenschild afgebeeld met aan haar zijden Athene als godin van de tactische oorlogsvoering, en Ares als god van de bloeddorstige oorlog.
In 1996 is het beeldhouwwerk van het fronton opnieuw vervaardigd en het oude werk uit 1662 is . . . weggegooid !!!!
In de 17de eeuw raakt de mergelsteen in onbruik en maakt men, ook in Zuid-Limburg, hoe langer hoe meer gebruik van baksteen.
De mergelsteen wordt nog wel in combinatie met de baksteen toegepast als lijstwerk en ornament. Ook heel typerend zijn de zogenaamde “speklagen” waarbij een horizontale band van mergelsteen tussen de bakstenen wordt geplaatst.
In 1902 gebruikt men mergel voor een gezichtsbepalend gebouw tegenover het station in Maastricht: de nieuwbouw van hotel De Ľ Empereur. Vervolgens werden er in de jaren 30 van de vorige eeuw ook nog een aantal kerken in een eigentijdse bouwstijl van mergel gebouwd zoals de Antonius van Padua in Scharn en de kerk van St.Petrus in de wijk Sint Pieter beneden.
De laatste grote uit mergel gebouwde kerk in Maastricht is de Annakerk gelegen aan de Via Regia in de wijk Brusselse Poort.
De eerste steen werd daar gelegd op 14 juli 1963 en de kerk werd in gebruik genomen op 17 juli 1964.
Al deze gebouwen werden vervaardigd met mergelsteen uit Valkenburg en Sibbe.
Dat zijn ook de plaatsen waar de mergelblokken vandaan komen die nu nog gebruikt worden om te bouwen en/of te restaureren. De kwaliteit steen die daar gewonnen wordt staat bekend als een van de beste!
Het winnen van de steen is in de loop van de tijd natuurlijk wel veranderd!
Een mijn blijft een mijn natuurlijk, maar goede verlichting en mechanisch gereedschap hebben natuurlijk wel de arbeidsomstandigheden gunstig beïnvloed.
In de huidige groeve van Sibbe, de Sibberberg met maar liefst 140 (!) kilometer aan gangen, wordt de mergel voornamelijk in de wintermaanden uit de berg gezaagd en opgeslagen in de groeve en vervolgens in het voorjaar, als er weer buiten gewerkt kan worden, naar de werkplaats getransporteerd om op maat te worden gezaagd. Vaak worden de stenen op het werk nog eens aangepast in de maat door ze te schaven.
Zo is het dus dat er nog altijd de zo typisch Limburgse mergel wordt toegepast, en het vak van blokbreker nog niet helemaal verdwenen is!
Meer informatie over de mergel uit de Sibbergroeve vind je hier
De foto komt van de site van de firma Rouwet die eveneens blokken in de Sibberberg breekt.
En als je veel tijd hebt zijn hier de bewegende beelden van de moderne mergelwinning!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten