Uit de oude doos 4: “Strijd om krijt” (5)

Uit de oude doos 4: “Strijd om krijt” (5)

Voor wie dit voor het eerst leest: onderstaand verhaal bestaat uit een aantal hoofdstukken, dus scroll even naar beneden tot aan het blog van 25 januari; daar begint dit verhaal met een inleiding

Na deel 3 het vervolg.

Hoofdstuk 4: “De Maashagedis veroorzaakt opschudding”

Een andere vondst, wat minder huiveringwekkend, is die van de Mosasaurus, de grote Maashagedis.
In 1770 vonden enkele werklieden die in de grot bezig waren een gave versteende kop van een voorwereldlijk dier.

Ze waarschuwden dokter Hoffman, een Maastrichtse dokter, die een hartstochtelijk verzamelaar van fossielen was. Vol enthousiasme hielp onze dokter mee de 1.20 lange schedel los te hakken. Voor een goede beloning liet hij de “krokodillenkop”naar zijn woning brengen.
Helaas was de vreugde van korte duur.

Een kanunnik van de St. Servatiuskerk was eigenaar van dat deel van de berg waaronder de vondst was gedaan. Deze beriep zich op een oud gebruik waarbij de eigenaar van het grondoppervlak eigendomsrechten kon doen gelden op alles wat ondergronds werd gevonden, en eiste de schedel op.

Hoffman weigerde; het kwam tot een proces dat hij echter verloor en hem bovendien zoveel geld kostte dat het grootste deel van zijn zeldzame collectie verloren ging.
De Mosasaurus werd achter glas te pronk gezet in een buiten huisje aan de voet van St. Pieter.
Lang zou de kanunnik zich echter niet in zijn bezit kunnen verheugen.

In 1795 werd Maastricht door de Franssen belegerd.
Een Frans volksvertegenwoordiger die van de verhalen over de “krokodillenkop” had gehoord gaf bevel de schat die spoorloos verdwenen bleek te zijn op te sporen.
Als lokmiddel zegde hij een beloning van 600 flessen Franse wijn aan de gelukkige vinder toe, met het gevolg dat de volgende dag twaalf potige grenadiers de schedel in triomf naar het huis van de afgevaardigde kwamen dragen.

Weldra verhuisde het 600 pond zware gevaarte naar Parijs, waar men het thans nog in het Museum van Natuurlijke Historie kan bewonderen.
Latere geleerden hebben Dr.Hoffman willen eren door het fossiel de wetenschappelijke naam Mosasaurus Hoffmanni te geven.

Veel overeenkomst met de gewone hagedis vertoont de Mosasaurus niet. Het moet een slank roofdier zijn geweest met geweldige kaken en een lengte van 12 meter (de hoogte van een huis met 3 verdiepingen).
Zijn ledematen hadden de vorm van een soort roeiriemen waarmee het monster met geweldige snelheid door het water kon schieten.

De belangstelling van de Fransen ging gelukkig niet alleen uit naar voorwereldlijke dieren. Ze hebben de gangenstelsels grondig onderzocht. De mijningenieur Faujas waarover we al spraken heeft zelfs een uitvoerig boek over de Sint Pietersberg geschreven dat ook in het Nederlands is vertaald.

Andere officieren hebben alle gangen met een verbluffende nauwkeurigheid in beeld gebracht.
Deze plattegronden laten ons een ware doolhof van gangen zien, als van een uitgestrekte onderaardse stad met hoofdstraten, zijstraten, kleine steegjes en doodlopende sloppen. Men schat het aantal galerijen op 30.000!

In de Franse tijd heeft er voor de laatste maal een hevige strijd op en vooral in de berg gewoed. Het fort St.Pieter waartegen de strijd vooral was gericht stond door een wenteltrap met de onderaardse gangen in verbinding. Men trachtte het fort tot overgave te dwingen door ontploffingen waardoor grote gedeelten van de gangen zijn ingestort.
Later zijn er op verschillende plaatsen natuurlijke instortingen geweest waardoor de hele berg in vier gescheiden gangenstelsels is verdeeld.

Een klein deel van de oude gangen onder het fort is nog te bereiken over de wenteltrap om de waterput van het fort Sint Pieter, waarbij later een restaurant is gebouwd: het Fort Sint Pietersberg

Volgende keer het laatste deel: “Toeristen en smokkelaars”

Op de afbeelding boven: een ets met de ontdekking van de “krokodillenkop” en een afbeelding van een eerder in de berg gevonden Mosasaurusschedel (1766), thans in het bezit van Teylers Museum te Leiden.
Rechtsonder: een reconstructie van de Mosasaurus Hoffmanni in het Natuurhistorisch Museum te Maastricht.

Bron: IVIO/ A-O nummer 236/17 december 1948.
Voor het downloaden van de PDF versie: Mellegerkalleping