Uit de oude doos: Het smokkelgat

Het smokkelgat

We schrijven augustus 1914: het uitbreken van de eerste wereldoorlog.
België wordt in heel korte tijd onder de voet gelopen door de Duitse bezetters, en omdat Nederland neutraal is heeft dat nogal wat consequenties voor onze grensstreek.
Het smokkelen van goederen en andere zaken tussen Nederland en België wordt weer populair.
Nu waren er in de Sint Pietersberg al enkele doorgangen richting België bekend via een oud instortingsgebied genaamd de “kiezelbergen” en langs deze doorgang was er een levendige “handel” in smokkelwaar.
De Duitse bezetter bewaakte en controleerde echter alle in en uitgangen van de groeves die maar op enigerlei wijze een verbinding zouden hebben met het Nederlandse gedeelte van de Sint Pietersberg.
Zo werd ook in 1917 de doorgang bij de kiezelbergen door middel van een explosieve lading geblokkeerd.
Een aantal gidsen die de gangenstelsels kenden als hun broekzak speelden het vervolgens klaar om een verbindingsgang van ongeveer 80cm. hoog, 60 tot 70cm. breed en een kleine 4 meter lang (sommige bronnen schrijven 8 meter) te graven tussen Nederland en België, en vervolgens deze gang zo te camoufleren dat het ongeveer 10 jaar geduurd heeft deze te ontdekken!
Over deze doorgang bekend onder de naam “het smokkelgat” doen tientallen verhalen de ronde en is daardoor verworden tot de mythe van de Sint Pietersberg.
Er is door gesmokkeld, er is door gevlucht, en in de tweede wereldoorlog zijn er zelfs geredde Engelse piloten, bevrijdde krijgsgevangenen, Joden en andere onderduikers doorheen geloodst richting het zuiden.
Zoals eerder vermeld werd ongeveer 10 jaar na het graven, we schrijven dan 1929, tijdens een onderzoek naar de toestand van het gangenstelsel onder het ENCI stort het gat per toeval vanuit de Belgische zijde ontdekt.
Mooi detail: aan de Belgische zijde was het gat even boven vloernivo, aan de Nederlandse zijde zat de opening op een hoogte van 6 meter hoog!
Het ontdekken werd in eerste instantie geheim gehouden, maar enkele maanden na de ontdekking aan de zuidzijde werd ook de noordelijke toegang ontdekt.
Al die jaren was het gat goed gecamoufleerd. Het gat werd afgedekt met een zinken plaat die was bestreken met lijm en vervolgens bestrooid met losse mergel. Deze plaat was in een raamwerk van ijzer geplaatst en maakte het gat aan de zuidzijde totaal onzichtbaar.
Aan de Belgische zijde werd het gat door een schijnbaar achteloos gestapelde hoop mergelblokken aan het oog onttrokken.
Het geheel werd ook nog voorzien van een laagje roet zodat een eventuele toevallig passerende bergloper het idee zou krijgen dat er al tientallen jaren niemand hier nog geweest was!
De aan de noordzijde gebruikte ladder werd ook maanden na de ontdekking van het gat in de buurt hiervan ontdekt. Op dezelfde manier als de plaat: perfect gecamoufleerd!
Enkele maanden na de “officiële” ontdekking van het smokkelgat kreeg de ENCI de opdracht van de douane om het gat te dichten.
Na enkele malen gesaboteerd te zijn was voor de ENCI de kous af!
Iedere keer weer slaagden bezoekers erin het gedichte gat weer te openen en uiteindelijk bleef het gat gewoon open.
Direct na de tweede wereldoorlog werd het gat weer gebruikt voor smokkelactiviteiten, maar omstreeks 1950 was dit voorbij.
Begin jaren 50 is de doorgang nog wel gebruikt door onderzoekers en berglopers om ondergronds van Nederland naar België te lopen.
In 1957 komt er dan een einde aan het zo roemruchte smokkelgat.
De ENCI graafmachines leggen de wand bloot waarin zich het gat aan de noordzijde bevindt.
Fotocamera’s worden erbij gehaald om dit moment te vereeuwigen en na een doffe knal van de explosieven bestaat het gat niet meer.
Het smokkelgat is nu een mythe.

Bronnen:
Enci schakels Nr 4 1957: de laatste dagen van het smokkelgat
SOK mededelingen 45: Rob Heckers: St.Pietersberg over oude ingangen en smokkelaars
De foto’s zijn uit Enci schakels Nr 4 1957

Inmiddels heb ik een aantal artikelen van dit blog verzameld en in een PDF document geplaatst zodat het ook te lezen is op een e-reader of
i-pad.

Deel 1 is hier te downloaden.