woensdag 4 november 2015


Devotie nis

Devotienissen vindt je in alle soorten en maten maar deze vind ik wel heel bijzonder.

In een eenvoudige, niet al te beste, boerenberg treffen we deze Joseph aan en het mooie is dat de heilige niet als beeldje erin staat maar erin getekend is.
Een mooi uitgestoken nisje met een simpele ingekraste en met rood krijt aangezette tekening. De naam van de beschermheilige en een kruisje completeren het geheel. Simpel maar ontroerend mooi.

De reden voor de aanwezigheid van zo'n nisje is het bezweren van de gevaren die de ontginners moesten ondergaan tijdens het uitoefenen van hun zware werk in de kille en donkere mergelgroeve.

Vooral loshangende stukken plafond zijn voor bergwerkers, blokbrekers worden ze in dit geval genoemd, een groot gevaar.
Bij de geringste onachtzaamheid kunnen honderden kilo,s zware plakken van het plafond loslaten en naar beneden vallen met vaak tragische gevolgen voor de mensen die in de groeven werkten.

Om die reden werd er door de blokbrekers met enige regelmaat bescherming van 'hogerhand' gevraagd in de vorm van een schietgebedje voor aanvang van de werkzaamheden. Vaak is er een simpel kruisje op de wanden getekend maar ook eens een uitgekapt nisje met daarin een beeldje van Maria of Barbera (de beschermheilige van de berg en mijnwerkers).

In ons geval is het dus de Heilige Joseph. Een vreemde keuze lijkt dat.
Het is niet helemaal duidelijk of onze Joseph hier een staf draagt of een stuk blokbrekersgereedschap in de vorm van een stootbeitel. Joseph wordt normaal afgebeeld met diverse attributen zoals een kaars of lamp (geboorte in de stal van Bethlehem), een wandelstok (de reis naar Egypte), de bloeiende staf (huwelijk met Maria), de lelietak (maagdelijkheid) en timmerman gereedschap.

Joseph is verder nog de patroon van een zalige dood, van de stervenden, de familie, het huwelijk, de (wees)kinderen, de herbergen en herbergbezoekers en van diverse beroepen zoals de timmerlieden en houthakkers. Sedert de 19e eeuw is hij de patroon van de arbeiders in het algemeen.

Waarom Joseph als beschermheilige op deze plek vraag ik me nu af? Ik kan me niet voorstellen dat de eenvoudige ontginners van deze groeve helemaal op de hoogte waren van Joseph's kwaliteiten als patroonheilige!

Een feit is echter dat de (eeuwenoude) groeve in 1911 is verworven door de paters van het Heilig Hart S.C.J te Leuven en Bergen op Zoom, die de bovenliggende gronden aankochten voor de stichting van het voogdijgesticht Sint Jozef.

Direct na de eerste wereldoorlog is deze groeve samen met een aantal omliggende plaatsen in gebruik geweest voor het winnen van losse kalkmergel, er was immers voor de wederopbouw na WO1 een groot gebrek aan bouwmaterialen.

De paters van het Heilig Hart maakten slim gebruik van de schaarste en bouwden 2 kalkovens op hun terrein, en schepten vervolgens het losse mergelzand uit hun onderaardse bezit helemaal weg. Een lucratieve manier van puinruimen dus!

Uit die tijd stamt dus onze devotie-nis met de Heilige Joseph erin. 
Ook de losse mergelscheppers verdienden van bovenaf beschermd te worden, in dit geval door de naamgever van hun werkgever!

met dank aan John Knubben en Rob Heckers






woensdag 10 juni 2015

De eenvoud zelve . . .

 
In een, uit veiligheid, niet nader te benoemen groeve onder de rook
van Maastricht vinden we het volgende vermakelijke opschrift:
 

 
In het jaer 1850
in den maen julij
is Jacobu Quaden
meinmael hier komen
 kakken
 
 
Ik ga er maar vanuit dat dit voor iedereen goed te lezen is.
Blokbrekers zijn  immers ook maar gewone mensen, maar dit
opschrift ziet er voor een eenvoudige werkman toch wel erg goed uit!
 
De vraag blijft dan ook: hoe serieus is dit nu bedoeld?
De strekking is wel helder, maar een boodschap over een grote boodschap . . . . .
 
 
  •  
 

 
 

dinsdag 20 januari 2015

Gemaakt door . . .


Naar aanleiding van een vraag aan Jan Willem van de Wetering, een van de initiatiefnemers van de tekening van Henk Kohlen in de Zonneberg, kreeg ik een heel verrassend en informatief antwoord.

De vraag was: wie heeft de tekening van Henk eigenlijk gemaakt?

Het antwoord, een vrouw met haar roots op St.Pieter: Chris Eisenga


De geschiedenis van de roots is het volgende:

In de tweede helft van de 19e eeuw verloren omwallingen en forten van Maastricht hun strategische betekenis, het fort Sint Pieter werd in 1868 ontmanteld en de caponnières werden de woning en boerderij van de overgrootouders en oma van Chris. 


Opa kwam uit Groningen maar voelde zich al snel thuis op en in de berg, waar hij bezoekers zoals prins Hendrik het gangenstelsel toonde. 

In 1929 emigreerden de opa van Chris en oma met haar moeder en dochter naar Canada maar hun nieuwe boerderij bleek een miskoop dus moet opa ver van huis de kost verdienen, onder meer als pelsjager. Oma zat meestal alleen want ook haar moeder deed dan hier dan daar klussen en nam Chris haar tante mee. Het is dus niet verrassend dat oma heimwee kreeg, daarom keerde het hele gezin in de crisisjaren terug. 


      De Grootouders van Chris Eisenga aan het werk op hun St.Pieterse land



Eerder, in 1926 groeven haar opa en zijn kameraad Louis Meijers voorop in de ingestorte Muizenberg in KanneEn door zijn kennis van de Engelse taal en het gangenstelselwas het voor hem vanzelfsprekend dat hij later in de oorlog vluchtelingen door de berg bracht, met de sokken over de schoenen om het geluid te dempen. 

 

Echte Maastrichtenaren beroemen zich erop nog familie van de Maasbrug te zijnmaar Chris is dus absoluut familie van de Sint Pietersberg. Als kind ontstond haar liefde voor de paarden op de Sint Pietersberg op de pony’s van Mieke LastDe vader van Chris, bij wie het berglopen uiteraard ook in het bloed zat, leerde schilderen bij de bekende Maastrichtse kunstenaar Han Jelinger. Chris deelde die kunstzinnigheid en maakte er haar beroep van, ze studeerde aan de kunstacademie in Maastricht. 


Zij woont nu met haar man voorbij Rochefort in de Ardennen, omdat beiden daar nog voldoende ruimte vonden voor hun IJslandse paarden, hun honden en katten. De natuur en de dieren zijn de passie van Chris maar ze draagt de Sint Pietersberg altijd mee in haar hart. Daarom aarzelde zij geen moment toen haar neef Jan Willem van der Drift en Sjesco Olischläger als vrienden van ‘de beruchte Henk en Elly’, haar vroegen om een tekening van Henk te maken in de Zonneberg.

 Aldus Jan Willem



   Chris legt de laatse hand aan Henk's portret