Devotie nis

Devotienissen vindt je in alle soorten en maten maar deze vind ik wel heel bijzonder.

In een eenvoudige, niet al te beste, boerenberg treffen we deze Joseph aan en het mooie is dat de heilige niet als beeldje erin staat maar erin getekend is.

Een mooi uitgestoken nisje met een simpele ingekraste en met rood krijt aangezette tekening. De naam van de beschermheilige en een kruisje completeren het geheel. Simpel maar ontroerend mooi.

De reden voor de aanwezigheid van zo'n nisje is het bezweren van de gevaren die de ontginners moesten ondergaan tijdens het uitoefenen van hun zware werk in de kille en donkere mergelgroeve.

Vooral loshangende stukken plafond zijn voor bergwerkers, blokbrekers worden ze in dit geval genoemd, een groot gevaar.

Bij de geringste onachtzaamheid kunnen honderden kilo,s zware plakken van het plafond loslaten en naar beneden vallen met vaak tragische gevolgen voor de mensen die in de groeven werkten.

Om die reden werd er door de blokbrekers met enige regelmaat bescherming van 'hogerhand' gevraagd in de vorm van een schietgebedje voor aanvang van de werkzaamheden. Vaak is er een simpel kruisje op de wanden getekend maar ook eens een uitgekapt nisje met daarin een beeldje van Maria of Barbera (de beschermheilige van de berg en mijnwerkers).

In ons geval is het dus de Heilige Joseph. Een vreemde keuze lijkt dat.

Het is niet helemaal duidelijk of onze Joseph hier een staf draagt of een stuk blokbrekersgereedschap in de vorm van een stootbeitel. Joseph wordt normaal afgebeeld met diverse attributen zoals een kaars of lamp (geboorte in de stal van Bethlehem), een wandelstok (de reis naar Egypte), de bloeiende staf (huwelijk met Maria), de lelietak (maagdelijkheid) en timmerman gereedschap.

Joseph is verder nog de patroon van een zalige dood, van de stervenden, de familie, het huwelijk, de (wees)kinderen, de herbergen en herbergbezoekers en van diverse beroepen zoals de timmerlieden en houthakkers. Sedert de 19e eeuw is hij de patroon van de arbeiders in het algemeen.

Waarom Joseph als beschermheilige op deze plek vraag ik me nu af? Ik kan me niet voorstellen dat de eenvoudige ontginners van deze groeve helemaal op de hoogte waren van Joseph's kwaliteiten als patroonheilige!

Een feit is echter dat de (eeuwenoude) groeve in 1911 is verworven door de paters van het Heilig Hart S.C.J te Leuven en Bergen op Zoom, die de bovenliggende gronden aankochten voor de stichting van het voogdijgesticht Sint Jozef.

Direct na de eerste wereldoorlog is deze groeve samen met een aantal omliggende plaatsen in gebruik geweest voor het winnen van losse kalkmergel, er was immers voor de wederopbouw na WO1 een groot gebrek aan bouwmaterialen.

De paters van het Heilig Hart maakten slim gebruik van de schaarste en bouwden 2 kalkovens op hun terrein, en schepten vervolgens het losse mergelzand uit hun onderaardse bezit helemaal weg. Een lucratieve manier van puinruimen dus!

Uit die tijd stamt dus onze devotie-nis met de Heilige Joseph erin. 

Ook de losse mergelscheppers verdienden van bovenaf beschermd te worden, in dit geval door de naamgever van hun werkgever!

met dank aan John Knubben en Rob Heckers