De Apostelgroeve

Onder het glooiende landschap van de historische Louwberg (Zonnekoning Lodewijk XIV voerde vanaf deze heuvel zijn leger aan tijdens het beleg van Maastricht in 1673) bevindt zich een kleine groeve: de Apostelgroeve. De groeve dankt zijn naam aan de eigenaren: de in 1497 opgerichte stichting XII Apostelenhuis, onder andere beheerders van het gelijknamige verzorgingstehuis gelegen aan de Bogaardenstraat in Maastricht. Deze groeve heeft een bewogen geschiedenis. Samengevat is de ontginning van deze groeve begonnen in 1770 en in 1777 al gestaakt. De groeve leverde de eigenaren namelijk niet de verwachte winst, dus na relatief korte tijd met behoorlijke verliezen werd er gestopt met “breken”. Dankzij de uitstekend bewaarde boekhouding kunnen we lezen dat er in totaal ongeveer 69.000 blokken zijn gewonnen in een periode van 7 jaren met 160 werkdagen (van half oktober tot begin mei per seizoen). De werken werden uitgevoerd door de “huisaannemer” van de XII Apostelen: de metselaar Hendrik Lenaerts, die het werk uitvoerde met 6 knechten. Toen er in 1777 gestopt werd bleven er ongeveer 20.000 blokken onverkocht. Tot 1784 wist men nog 10.000 blokken te slijten, maar het verlies werd genomen. Waar de 10.000 overgebleven blokken zijn gebleven is onbekend. Verderop in de geschiedenis, in de 2de wereldoorlog, heeft de groeve onder andere dienst gedaan als schuilgelegenheid en opslagkelder. Na de oorlog is ze jaren in gebruik geweest als champignonkwekerij. De bekende kwekersfamilie Ronda heeft er tot begin 1975 nog “champignonbedden” gehad. Zeer tot de verbeelding spreekt ook de illegale jeneverstokerij die hier nog niet zo lang geleden actief is geweest. Hiervan zijn ook nog de restanten terug te vinden in een goed verborgen deel van de groeve.Kenmerkend in de Apostelgroeve is ook de aanwezigheid van een "dubbel" stelsel hetgeen op de foto goed te zien is.
De erboven gelegen Louwberghoeve is nu beter bekend als wijngaard “de Apostelhoeve”.
(op de bovenste foto beneden in het midden: de ingang van de groeve)

Bron: SOK mededelingen 32/Ton Breuls: De geschiedenis van de Apostelhoeve
Foto Apostelhoeve: Bert Beckers/foto Apostelgroeve: Rob Heckers.

Terug naar de oorsprong

Nee nee dit is geen pizzaoven bij de Italiaan of zo maar de bovenzijde, en afsluitkap van een middeleeuwse beerput.
In de tachtiger jaren van de vorige eeuw werd deze mergelstenen beerput gevonden onder het terrein van het Boschstraatkwartier alwaar een hele nieuwe wijk werd gebouwd. Deze beerputten fungeerden vroeger als toiletten, maar werden ook gebruikt als afvalput en dat is natuurlijk weer koren op de molen voor de hedendaagse archeologen die hier een schat van informatie kunnen uithalen.
Dit exemplaar werd aangetroffen mèt een koepel wat het gebruik als toilet mogelijk maakte. Na gedegen onderzoek van de inhoud werd besloten de beerputkoepel af te breken en weer op te bouwen in het Noordelijk gangenstelsel, om zodoende het bouwmateriaal (mergel) weer terug te laten keren naar de oorsprong: de winplaats van de steen!
De kans dat de gebruikte blokken uit de groeve Noord komen is natuurlijk maar klein, maar niet ondenkbaar! Het is een bekend gegeven dat de mergelsteen uit de Sint Pietersberg heel veel gebruikt werd voor het maken van funderingen van kelders, het repareren en opvullen van de vestingmuren, het bouwen van putten enzovoort, en minder voor het bouwen van huizen, kerken en kloosters in Maastricht die veelal met de mergelsteen van Zichen (België) werden gebouwd vanwege de kwaliteit van de mergelsteen.
Veel berglopers gebruiken een speciale naam voor hun hobby: De foto is van een bergloper met de toepasselijke naam ”Kalksteenverslaafd”
Klik op de foto voor een vergroting.

Veiligheid

Ditmaal geen mooi of romantisch plaatje maar een voorbeeld van moderne apparatuur om de veiligheid in de groeve te bevorderen. Het doel van deze installatie is om de zogenaamde “kruip” te meten.
Kruip is de benaming voor het verkorten of “het inzakken” van de pilaren die de gangenstelsels hun stabiliteit moeten geven. De gangenstelsels zijn gerealiseerd volgens de “room en pillar” methode wat weer wil zeggen dat er genoeg pilaren moeten blijven staan om de duizenden tonnen druk van bovenaf te weerstaan. Kruip, het gaat hier om millimeters, maakt deze kolommen instabiel maar het is tot op eenhonderdste millimeter nauwkeurig te meten met speciale technieken en meetapparatuur. Door de meetgegevens goed te interpreteren kan men bijtijds maatregelen nemen om bijvoorbeeld verstevigingen aan te brengen in groeven die een toeristische functie hebben, dit natuurlijk om de veiligheid van de bezoekers te waarborgen.
De geplaatste apparatuur bevind zich in de Jezuïetenberg, de enige groeve in Nederland met een monumenten status.
Bron: Ed Stevenhagen: De Limburgse mergelgroeven/Pilaren, kruip en instortingen in kalksteengroeven.
Of neem eens een kijkje op:De Limburgse mergelgroeven
Klik op de foto voor een vergroting.

Verdwaald, en op zoek naar . . .

De tekst van deze foto is wel duidelijk: “Op zoek naar Machiel Daenen
(1793-1869)”. Het opschrift is gedateerd 12-07-2006, en voorzien van enkele zogenaamde bergloperstekens.
Na enige speurwerk blijkt het opschrift te zijn van bergloper Wilfred Schoenmakers die op zoek was naar . . . . een opschrift!
Hij was op zoek naar het opschrift: “ik ben verdwaald, God beware mijne arme ziel”. Wilfred, op zoek naar stamboom gegevens over de familie Daenen, werd attent gemaakt op een artikel in het “cronijkje van het Hertogdom Limburg sedert MDCCCXXX”, wat handelde over de verdwijning ( op 29 juli 1865 ), en het later terugvinden ( oktober 1867) van Michael Daenen (een voorvader van Wilfred) in de groeve Caestert.
Het hele verhaal met de titel “Une sinistre découverte dans la grotte de Caestert” (“Een gruwelijke ontdekking in de grot van Caestert”) is te lezen in de SOK mededelingen nummer 51, een uitgave van de Studiegroep Onderaardse Kalksteengroeven.
Het opschrift “ik ben verdwaald, God beware mijne arme ziel”, wat de aanleiding was voor het onderzoek, is overigens (nog) niet gevonden!

Bron: SOK mededelingen 51 met dank aan Wilfred Schoenmakers
Klik op de foto voor een vergroting.

Uit de oude doos.

Hier een afbeelding van de beroemde Maastrichtse Mosasaurus, gemaakt aan het begin van de 20ste eeuw, door de Maastrichtse kunstenaar Jules Sondeijker. Het is natuurlijk een fantasieafbeelding want inmiddels weten we heel wat meer over deze vroegere zee bewoners, en vooral hoe ze eruit zagen. Sondeijker maakte van zijn Mosasaurus dan ook een soort van krokodilachtige sprookjesfiguur zoals men in de 18de eeuw, na de vondst ervan, het grote beest uitbeeldde. Toch zal het werk de bezoekers aan het begin van de vorige eeuw zeker hebben aangesproken. Het beeldhouwwerk is gelegen in het museum van het gangenstelsel “Zonneberg”, maar is al sinds jaren niet meer te bezoeken omdat het zich aan de rand van de ENCI-afgraving bevind.
De toegang van de museum gangen is voorzien van een muur, en de daarachter gelegen kunstuitingen zijn grotendeels verdwenen in de cementovens van de grote boosdoener ENCI. Een enkel kunstwerk werd gered van de ondergang: “Maastricht Vooruit” gemaakt door dezelfde kunstenaar werd verplaatst naar de gidsenroute van Zonneberg zie ook Maastricht Vooruit
De in 1955 opgerichte Sint Pieterse carnavalsvereniging
“De Mosasaurussen” keken waarschijnlijk met een schuin oog naar het beeldhouwwerk toen ze een afbeelding zochten voor hun “drapeau” (vaandel).
Meer over de beroemde Mosasaurus vind je verderop in dit blog onder de naam Mosasaurus

Nederland - België

Op de eerste foto de aanduiding van de landsgrens: Nederland – België.
Het opschrift bevindt zich bij de “grensmuren” van de groeve Caestert
Bovengronds zijn de landsgrenzen aangeduid met grenspalen, maar ondergronds loopt men zonder er erg in te hebben van het ene naar het andere land.
In de groeve Caestert, waar deze opname gemaakt is, kruisen zelfs 3 grenslijnen elkaar:
De landsgrens Nederland België, en de provinciegrens Vlaanderen – Wallonië.
De muren die je ziet op de 2de foto zijn overigens geen echte grensmuren. Ondanks dat ze juist op de denkbeeldige grens liggen zijn ze, aan het einde van de veertiger jaren van de vorige eeuw (1949 om precies te zijn), aangelegd om instortingen te voorkomen.
Door de aanleg van een ENCI stortberg, later “D’n Observant” genoemd, kreeg het resterende gangenstelsel “Zuid” het zo zwaar te verduren dat de kolommen een voor een bezweken onder de immense druk van de stortberg. Om te voorkomen dat de instortingen zich zouden uitbreiden richting Caestert werd er besloten een aantal damwanden te plaatsen.
Op een plaats waar in die tijd Zuid met Caestert (middels drie gangen) verbonden waren heeft men toen met betonblokjes en een speciale soort specie deze licht gebogen wanden opgetrokken. De licht gebogen vorm dient om de drukgolf op te vangen die er kan ontstaan bij een instorting. Om die luchtdruk af te voeren is er ook nog een schacht naar de oppervlakte geboord. Deze schacht bevindt zich aan de rechterzijde van de grote muur op de foto. De derde muur (niet op de foto) bevindt zich nog een kolom naar rechts.
Bron: SOK mededelingen 40: Ton Breuls/Grenzeloos Caestert gebukt onder grenzen
Foto’s: Rob Heckers & Jacques Konings
Klik op de foto’s voor een vergroting.

Reclame

Verderop in dit blog staat onder de tekst “reclame in de Zonneberg” een artikel over onder andere deze afbeelding. Het is wel interessant om te zien hoe deze tekening er na een aantal decennia nu bijstaat, en je ziet hier het resultaat: het is een mooie tekening, op een nog mooiere foto, maar de staat van het werk is erbarmelijk. Helemaal volgeschreven en bekrast. Deze tekening verdient een beter lot, een restauratie zou een ode zijn aan zijn makers. Of moeten we het toch vergelijken met de huidige reclame: uit de tijd, dus weg ermee?
De (recente) foto is van mijn bergmaat Rob Heckers.
(klik op de foto voor een vergroting)